Bộ chính trị Việt Nam vừa ban hành Nghị quyết 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Đây là nghị quyết đột phá mạnh mẽ nhất từ trước đến nay trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo, đưa giáo dục và đào tạo Việt Nam hòa nhập vào dòng chảy của giáo dục thế giới.

Nghị quyết 71 được kỳ vọng sẽ tạo sự phát triển đột phá cho giáo dục đào tạo. Ảnh: CTV/Vietnam+

Giáo dục và đào tạo luôn được Đảng và Nhà nước Việt Nam xác định là quốc sách hàng đầu. Trước yêu cầu phát triển mới, Việt Nam cần những đột phá chiến lược để khơi thông nguồn lực, tạo sức bật cho mục tiêu Việt Nam trở thành nước phát triển, có thu nhập cao vào năm 2045.

Đột phá về quan điểm

Cách đây 12 năm, năm 2013, Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW về "Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế" (Nghị quyết 29).

Nếu Nghị quyết số 29 đặt trọng tâm vào “đổi mới căn bản, toàn diện” giáo dục thì Nghị quyết số 71 vừa được ban hành, lại chuyển mạnh sang “đột phá chiến lược”, coi giáo dục không chỉ là nhiệm vụ trọng tâm mà là vấn đề quyết định tương lai của dân tộc.

Việt Nam đặt chỉ tiêu 8 đại học vào top 200 châu Á, 1 đại học vào top 100 thế giới đến 2030. (Trong ảnh: Khuôn viên Đại học Quốc gia Hà Nội. Ảnh: VGP)

Theo TS. Phạm Văn Giềng, Trường ĐH Sư phạm Hà Nội 2, đột phá về quan điểm trong Nghị quyết 71 chính là sự thay đổi cách nhìn chiến lược: giáo dục không chỉ cung cấp kiến thức mà còn kiến tạo tương lai; không chỉ dừng ở mục tiêu công bằng, phổ cập mà còn nuôi dưỡng tinh hoa; không chỉ cải thiện trong phạm vi nội bộ mà còn mở rộng ra không gian phát triển toàn diện, hội nhập và bền vững.

Tại Việt Nam, hệ thống giáo dục một thời gian dài thực hiện theo 3 hệ thống đồng thời là: giáo dục tinh hoa, giáo dục vì nhân lực và giáo dục đại chúng. Nghị quyết 71 xác định đảm bảo hài hòa giữa tính toàn dân và tinh hoa.

TS. Phạm Văn Giềng cho rằng yếu tố tinh hoa lần đầu tiên được nhấn mạnh cụ thể, mạnh mẽ bên cạnh quan điểm giáo dục toàn dân. Đây là yếu tố hướng tới quan điểm coi trọng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, tạo sức bật mạnh mẽ cho những mục tiêu cao hơn, có sự phân định rất rõ yêu cầu của giáo dục đại học là giáo dục nhân lực trình độ cao, nhân tài.

Nghị quyết 71 cũng nhấn mạnh sự đổi mới tư duy, nhận thức và thể chế với một không gian mới, một không gian được mở rộng sang mối liên hệ với khoa học - công nghệ, kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế và chuyển đổi số. 

Thay vì chỉ tập trung cải cách từng mặt, Nghị quyết 71 đã coi giáo dục như vấn đề sống còn, quyết định tương lai dân tộc, gắn trực tiếp với mục tiêu chiến lược quốc gia đến năm 2045. Đây là bước chuyển từ cải cách mang tính chỉnh sửa sang tư duy kiến tạo và dẫn dắt phát triển quốc gia bằng giáo dục.

Đột phá về mục tiêu

Tính cụ thể là ấn tượng đầu tiên và xuyên suốt Nghị quyết 71. Nghị quyết đã đặt giáo dục Việt Nam vào bảng xếp hạng nền giáo dục thế giới để đánh giá cụ thể. Nghị quyết đặt ra vấn đề phải thúc đẩy đạt 20% cơ sở giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp được đầu tư hiện đại tương đương các nước phát triển ở châu Á. Tỷ lệ người học các ngành khoa học cơ bản ở mức 35%. Mục tiêu này cho thấy Việt Nam không chỉ theo kịp mà còn đặt ngang hàng với các nền giáo dục tiên tiến châu Á. 

Việt Nam đặt chỉ tiêu 8 đại học vào top 200 châu Á, 1 đại học vào top 100 thế giới đến 2030. Đây là bước đi có tính đón đầu và hội nhập, đặt giáo dục đại học làm trung tâm của chiến lược phát triển nhân lực chất lượng cao, thay vì dàn trải.

Về nguồn lực cho giáo dục, việc Nghị quyết 71 nâng lên mức 3% cho giáo dục đại học là đột phá tài chính, nhằm khắc phục tình trạng “thiếu đầu tư kéo dài” và bảo đảm đủ nguồn lực để thực hiện các mục tiêu quốc tế hóa giáo dục (giai đoạn 2016-2020, chi ngân sách cho giáo dục bình quân chiếm 18-20% tổng chi NSNN, trong đó chi cho giáo dục đại học chỉ khoảng 1,5-1,8% tổng chi NSNN)

Nghị quyết 71 đưa lại sự cân bằng: vừa bảo đảm công bằng, vừa nuôi dưỡng nhân tài. Đây là bước chuyển quan trọng vì sự phát triển quốc gia đòi hỏi không chỉ nguồn nhân lực phổ thông rộng lớn mà còn phải có đội ngũ tinh hoa dẫn dắt trong khoa học, công nghệ, quản trị.

Nghị quyết 71 là một nghị quyết đột phá mạnh mẽ nhất từ trước đến nay, thật sự đưa giáo dục và đào tạo Việt Nam hòa nhập vào dòng chảy của giáo dục thế giới. Đây là văn kiện mang tính bước ngoặt, thể hiện quyết tâm chính trị rất cao của Đảng trong việc đặt giáo dục và đào tạo vào vị trí trung tâm của chiến lược phát triển quốc gia. Những đột phá về quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp đã được xác định rõ ràng, cụ thể, gắn với chuẩn quốc tế, mở ra con đường vững chắc để đất nước bước vào nhóm quốc gia phát triển, hùng cường vào giữa thế kỷ 21.