Đúng như kịch bản đã được dự báo, lực lượng Taliban đang gia tăng các cuộc tấn công và liên tiếp mở rộng quyền kiểm soát tại Afghanistan. Nguy cơ phiến quân có thể đánh chiếm thủ đô Kabul và giành toàn quyền kiểm soát đất nước Afghanistan, ngày càng trở nên rõ ràng hơn.  

Đặc nhiệm Afghanistan tại một chốt chặn ở tỉnh Herat ngày 1/8 - Ảnh: AFP

Nhiều nguồn tin độc lập châu Âu cho biết, Taliban đã giành quyền kiếm soát khoảng 65% diện tích lãnh thổ Afghanistan, trong đó có nhiều thành phố chiến lược, đồng thời đang đe dọa tấn công và chiếm hàng loạt tỉnh lỵ khác. Đà tiến quân của Taliban diễn ra mạnh mẽ, trong khi các lực lượng Afghanistan đang co cụm về tập trung bảo vệ các thành phố lớn còn lại, trong đó có thủ đô Kabul.

Cục diện đáng lo ngại

Một quan chức quốc phòng Mỹ giấu tên ngày 11/8 nói rằng, tình báo Mỹ đánh giá Taliban có thể vây hãm Kabul trong 30 ngày và chiếm thủ đô trong vòng 90 ngày. Như vậy, kịch bản chính quyền Trung ương Afghanistan mất quyền kiểm soát hoàn toàn đất nước có thể diễn ra nhanh hơn dự báo mà tình báo Mỹ đưa ra trước đây là: Taliban có thể giành toàn quyền kiểm soát Afghanistan trong vòng 6 tháng kể từ ngày Mỹ và đồng minh rút hoàn toàn lực lượng chiến đấu khỏi Afghanistan.   

Kết luận đáng lo ngại này được đưa ra sau khi Taliban liên tiếp giành chiến thắng trong hầu hết các cuộc giao tranh với quân đội Chính phủ Afghanistan tại hàng loạt thành phố quan trọng nằm sâu trong lãnh thổ, cũng như khu vực biên giới với các nước láng giềng. Cụ thể, chỉ trong vòng một tuần (từ ngày 6-12/8), Taliban đã đánh chiếm và giành quyền kiểm soát hơn 10 thủ phủ tỉnh lỵ và thành phố quan trọng. Trong đó, chỉ trong ngày 12/8, phiến quân chiếm quyền kiểm soát thành phố chiến lược Ghazni nằm cách thủ đô Kabul chỉ 150km, đồng thời tuyên bố kiểm soát thành phố lớn thứ hai đất nước là Kandahar.

Lực lượng Taliban tiến vào Ghazni ngày 12/8 - Ảnh: Reuters

Các thắng lợi liên tiếp trên chiến trường của Taliban khiến cho tình hình tại các khu vực cửa ngõ vào thủ đô Kabul trở nên hỗn loạn. Hàng chục ngàn người chạy trốn Taliban từ các khu vực lân cận đang tìm cách vào trong thủ đô với hy vọng sẽ được quân đội Chính phủ bảo vệ.  

Nguyên nhân và nguy cơ

Theo giới phân tích, sở dĩ Taliban có được đà tiến quân “như chẻ tre” vừa qua xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Trước hết, lực lượng này có động lực và tinh thần chiến đấu cao hơn hẳn so với quân đội Chính phủ Afghanistan. Taliban coi việc Mỹ và đồng minh đồng loạt rút quân là chiến thắng của mình, là “thời cơ vàng” để mở rộng vùng kiểm soát. Do đó, Taliban đang dốc toàn lực để chiếm quyền kiểm soát càng nhiều diện tích lãnh thổ càng tốt, mục tiêu là hình thành một cục diện khó có thể đảo ngược, tạo lợi thế áp đảo trên bàn đàm phán với Chính phủ Afghanistan trong tương lai.

Ngược lại, với quân Chính phủ Afghanistan, việc liên quân quốc tế rút đi khiến họ mất đi đồng thời cả sự yểm trợ hiệu quả về hỏa lực lẫn chỗ dựa tinh thần. Trong nhiều năm qua, binh sỹ Afghanistan gần như chưa bao giờ chiến đấu một cách độc lập trong các chiến dịch hay trận đánh quy mô lớn chống Taliban. Họ luôn nhận được sự hỗ trợ hỏa lực mạnh mẽ của không quân Mỹ, đôi khi có cả sự hỗ trợ của pháo binh và bộ binh.   

Bên cạnh đó, khả năng chiến đấu của quân đội Chính phủ Afghanistan khá hạn chế, dù xét về tương quan sức mạnh, quân đội Afghanistan vượt trội áp đảo Taliban cả về quân số lẫn khí tài chiến đấu. Trong đó, quân đội Afghanistan sở hữu gần 170 máy bay chiến đấu và hàng chục trực thăng, áp đảo hoàn toàn về không quân so với phiến quân. Nguyên nhân sâu xa của thực trạng yếu kém này được cho là xuất phát từ vấn nạn tham nhũng và tệ quan liêu kéo dài nhiều năm qua trong xã hội Afghanistan, trong đó có lực lượng quân đội.