กองกำลังพิเศษอัฟกานิสถาน ณ จังหวัดเฮรัตเมื่อวันที่ 1 สิงหาคม (AFP)

แหล่งข่าวอิสระในยุโรปหลายแห่งได้เผยว่า กลุ่มตาลิบันได้เข้าควบคุมพื้นที่ประมาณร้อยละ 65 ของอัฟกานิสถานแล้วรวมถึงเมืองที่มีความสำคัญเชิงยุทธศาสตร์หลายแห่งและกำลังแสดงท่าทีเดินหน้าโจมตียึดครองจังหวัดอื่นๆต่อไป การโจมตีของกลุ่มตาลิบันนั้นเกิดขึ้นอย่างเข้มแข็ง ในขณะที่กองกำลังอัฟกานิสถานกำลังถอยกลับไปปกป้องเมืองใหญ่ๆที่เหลืออยู่ รวมถึงเมืองหลวงกรุงคาบูล

 สถานการณ์ที่น่าเป็นกังกล

เมื่อวันที่ 11 สิงหาคม เจ้าหน้าที่กลาโหมสหรัฐนายหนึ่งที่ไม่เปิดชื่อได้เผยการประเมินจากหน่วยข่าวกรองสหรัฐว่า กลุ่มตาลิบันอาจปิดล้อมกรุงคาบูลภายใน 30 วัน และสามารถเข้ายึดเมืองหลวงได้ภายในเวลา 90 วัน เป็นอันว่าการที่ทางการอัฟกานิสถานจะสูญเสียอำนาจการควบคุมประเทศอย่างสมบูรณ์อาจเกิดขึ้นเร็วกว่าการคาดการณ์ของหน่วยข่าวกรองของสหรัฐในตอนแรกคือภายในเวลา 6 เดือนนับจากวันที่สหรัฐและพันธมิตรถอนทหารออกจากอัฟกานิสถานอย่างสมบูรณ์

ข้อสรุปที่น่ากังวลนี้มีขึ้นหลังจากที่กลุ่มตาลิบันสามารถเอาชนะกองกำลังรัฐบาลอัฟกานิสถานในเมืองสำคัญต่างๆได้อย่างต่อเนื่อง ตลอดจนพื้นที่ชายแดนติดกับประเทศเพื่อนบ้าน โดยภายในหนึ่งสัปดาห์คือตั้งแต่วันที่ 6 ถึงวันที่ 12 สิงหาคม กลุ่มตาลิบันสามารถเข้าควบคุมเมืองเอกและเมืองสำคัญๆกว่า 10 แห่ง โดยเฉพาะ เมื่อวันที่ 12 สิงหาคม กลุ่มตาลิบันได้เข้าควบคุมเมือง Ghazni ซึ่งมีความสำคัญทางยุทธศาสตร์เพราะอยู่ห่างจากกรุงคาบูลเพียง 150 กม.เท่านั้น และยังประกาศว่า สามารถควบคุมเมือง Kandahar ซึ่งเป็นเมืองใหญ่เป็นอันดับสองของประเทศ

ชัยชนะอย่างต่อเนื่องของกลุ่มตาลิบันในสนามรบทำให้เกิดความโกลาหลในพื้นที่ที่เป็นประตูไปสู่กรุงคาบูล โดยผู้คนหลายหมื่นคนจากพื้นที่ใกล้เคียงได้หลบหนีกลุ่มตาลิบันและกำลังพยายามเข้าเมืองหลวงด้วยความหวังว่า จะได้รับการคุ้มครองจากกองกำลังของรัฐบาล

กลุ่มตาลิบันเข้าสู่เมืองกัซนีเมื่อวันที่ 12 สิงหาคม (Reuters)

สาเหตุและความเสี่ยง

ตามความเห็นของบรรดานักวิเคราะห์ สาเหตุที่กลุ่มตาลิบันสามารถเดินหน้าโจมตีได้อย่างต่อเนื่องในเวลาที่ผ่านมามาจากหลายสาเหตุ โดยก่อนอื่นคือ กลุ่มนี้มีแรงจูงใจและจิตใจแห่งการต่อสู้ที่สูงกว่ากองทัพของรัฐบาลอัฟกานิสถาน โดยกลุ่มตาลิบันถือว่า การที่สหรัฐและพันธมิตรถอนกำลังทหารถือเป็นชัยชนะของพวกเขา ซึ่งเป็น "โอกาสทอง" ในการขยายการควบคุมพื้นที่ต่างๆ ดังนั้น กลุ่มตาลิบันจึงใช้กำลังทั้งหมดเพื่อเข้าควบคุมพื้นที่ในอัฟกานิสถานให้ได้มากที่สุด โดยมีเป้าหมายเพื่อสร้างสถานการณ์ที่ไม่สามารถย้อนกลับได้และสร้างความได้เปรียบอย่างท่วมท้นในโต๊ะเจรจากับรัฐบาลอัฟกานิสถานในอนาคต

สำหรับกองกำลังของรัฐบาลอัฟกานิสถาน การถอนกำลังของพันธมิตรระหว่างประเทศทำให้พวกเขาสูญเสียทั้งการสนับสนุนที่มีประสิทธิภาพในการสู้รบและที่พึ่งทางจิตใจ ในหลายปีที่ผ่านมา กองกำลังทหารอัฟกานิสถานแทบไม่เคยเผชิญหน้าต่อสู้อย่างอิสระในยุทธนาการหรือการต่อสู้ครั้งใหญ่กับกลุ่มตาลิบัน หากพวกเขามักจะได้รับการสนับสนุนที่แข็งแกร่งจากกองทัพอากาศสหรัฐ  ปืนใหญ่และทหารราบ

นอกจากนั้น ความสามารถในการต่อสู้ของกองทัพรัฐบาลอัฟกานิสถานนั้นค่อนข้างจำกัด แม้ว่าในแง่ของความแข็งแกร่ง กองทัพอัฟกานิสถานมีกำลังเหนือกว่ากลุ่มตาลิบันทั้งด้านจำนวนทหารและยุทธปกรณ์ โดยเฉพาะ กองทัพอัฟกานิสถานมีเครื่องบินรบเกือบ 170 ลำและเฮลิคอปเตอร์หลายสิบลำ ทำให้ทางการอัฟกานิสถานมีกองทัพอากาศเหนือกว่ากลุ่มตาลิบันโดยสิ้นเชิง แต่สาเหตุที่แท้จริงของสถานการณ์ที่อ่อนแอนี้ถูกมองว่าเกิดจากการทุจริตและการทำงานแบบเช้าชามเย็นชามในสังคมอัฟกานิสถานมานานหลายปี ซึ่งรวมถึงกองทัพด้วย

สถานการณ์ในอัฟกานิสถานในปัจจุบันได้รับการถือว่าเป็นเรื่องยากสำหรับสหรัฐ เพราะแทบเป็นไปไม่ได้ที่ประธานาธิบดี โจ ไบเดน จะยกเลิกการตัดสินใจถอนทหารออกจากอัฟกานิสถาน.