 Nhà thờ Phú Nhai mệnh danh là nhà thờ lớn nhất Đông Dương. - Ảnh: vnexpress |
Vương cung Thánh đường Đức Mẹ Vô nhiễm Nguyên tội, Phú Nhai (hay còn gọi là Nhà thờ Phú Nhai, Đền Thánh Phú Nhai) là tên gọi của một nhà thờ Công giáo Roma thuộc Giáo phận Bùi Chu, Việt Nam. Nhà thờ Phú Nhai nằm ở làng Phú Nhai, xã Xuân Phương, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định.
Nhà thờ Phú Nhai nguyên thủy được tạo dựng bằng gỗ, lợp bồi do linh mục Chính xứ Emmanuel Rianô Hòa xây dựng vào năm 1866, ngay sau khi vua Tự Đức ký sắc lệnh tha đạo, chấm dứt gần 3 thế kỷ Kitô giáo bị bách đạo tại Việt Nam. Năm 1881, Giám mục Emmanuel Riano Hòa cùng với linh mục Barquerô Ninh xây nhà thờ thứ hai theo kiến trúc Á Đông. Năm 1916, Giám mục Phero Munagori Trung và linh mục Moreno xây nhà thờ thứ ba theo kiến trúc châu Âu và khánh thành năm 1922 nhưng bị cơn bão lớn tàn phá nặng nề năm 1929. Sau đó, nhà thờ tiếp tục được xây dựng lại và hoàn thành năm 1933. Thời điểm đó, Phú Nhai là nhà thờ lớn nhất Đông Dương. Sau thời gian chiến tranh bị hư hại, Nhà thờ được trùng tu, tôn tạo bởi Giám mục Đa Minh Nguyễn Chu Trinh, từ tháng 3 năm 2003 cho đến tháng 9 năm 2004, thì hoàn thành như diện mạo hiện nay. Với lịch sử lâu đời và lối kiến trúc cổ kính, năm 2008 tòa thánh Vatican ký sắc lệnh phong Nhà thờ Phú Nhai lên tiểu Vương cung thánh đường. Toàn thế giới hiện có 4 đại Vương cung Thánh đường (đều ở Italy) và 1575 tiểu Vương cung Thánh đường. Ông Đinh Ngọc Toan, giáo dân làng Phú Nhai, kể: “Việt Nam có 4 nhà thờ được công nhận là tiểu Vương cung thánh đường gồm: Phú Nhai, Sở Kiện ở tỉnh Hà Nam, La Vang ở Quảng Trị và nhà thờ Đức Bà ở Thành phố Hồ Chí Minh. Nhà thờ này tầm cỡ thế giới. Khách du lịch tới đây tham quan quanh năm rất đông, nhưng dịp Noel, lễ thánh là đông nhất. Nhà thờ Phú Nhai lấy mẫu nhà thờ bên Pháp, kiến trúc Pháp, do người Việt Nam xây dựng.”
Nhà thờ Phú Nhai được xây dựng lại trên một khu đất rộng 2.160m2. Nhìn từ xa, bạn sẽ thấy thấp thoáng các gian mái chính và mái nhỏ tạo nên sự uy nghi, cổ kính cho nhà thờ. Mặt tiền nhà thờ từ ngoài vào, trước mặt là quảng trường, bên phải có tượng đài Thánh Đaminh cao 17m. Đây là vị thánh Công giáo sáng lập ra dòng truyền giáo Dominico từ thế kỉ XII và cũng là dòng truyền giáo đầu tiên đến Việt Nam vào thế kỷ XVI. Bên trái có Lăng lưu trữ hài cốt của 83 người tử đạo thuộc họ đạo xứ Phú Nhai cao 15m. Xung quanh nhà thờ có các phù điêu thể hiện 14 Đàng Thánh Giá. Ông Đinh Xuân Nghĩa, giáo dân làng Phú Nhai, cho biết: “Thánh đường này, 2 tháp cao 44 m, mái nhà thờ là cao 30 m, chiều dài của thánh đường là 80 m chiều rộng 30 m. Hai cây tháp hai bên là biểu tượng quyền uy. Ngôi thánh đường nào cũng phải có tháp, có thánh đường 1 tháp có thánh đường 2 tháp. Vì thánh đường này là nơi tôn kính Đức mẹ, cho nên tượng mẹ là Maria ở giữa, hai bên hai thiên thần. Hai thiên thần đó là biểu tượng cho chúa sinh ra và đang ngự trên thiên đàng. Còn các tượng ở dưới là những vị giám mục mà đã từng coi sóc giáo phận Bùi Chu. Bên trong tháp chủ yếu là các tượng thánh, tượng rất quý vì làm bằng ngà voi, chủ yếu làm mang từ bên Pháp sang.”
Khám phá nhà thờ Phú Nhai, bạn không khỏi ngỡ ngàng trước lối kiến trúc Gothic, một phong cách kiến trúc bắt đầu phát triển từ nửa sau thời Trung cổ ở Tây Âu và cách trang trí nhà thờ. Những bức tượng được đắp nổi trên cửa, bên hông nhà thờ cùng với các hàng chữ nho trang trí đã tạo nên một nét riêng biệt cho nhà thờ. Điều đặc biệt là nhà thờ Phú Nhai có hai tháp chuông với 4 quả chuông được chuyển từ Pháp sang, trong đó có quả nặng 2 tấn, chỉ sử dụng trong các dịp đại lễ.
Phía sau hai cánh cửa chính bằng gỗ uy nghi là thánh đường với những mái vòm cao vút mang vẻ đẹp lộng lẫy, hoành tráng. Cũng như các nhà thờ Công giáo khác, nhà thờ Phú Nhai có dạng dọc, ban thờ ở cuối cùng. Trên ban thờ, ngoài tượng Chúa Giesu ngự trị ở ngôi vị cao nhất, bên dưới có tượng Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội được điêu khắc tinh xảo. Khách tham quan đứng trên ngọn tháp của nhà thờ Phú Nhai sẽ được chiêm ngưỡng toàn cảnh huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định. Ông Nguyễn Văn Chiên, du khách đến từ Thành phố Hồ Chí Minh, bày tỏ: “Tôi đã đi nhiều nơi, tôi thấy các nhà thờ châu Âu rất đẹp và đa dạng nhưng ở Việt Nam cũng có rất nhiều nhà thờ đẹp. Nhà thờ này có vẻ đẹp cổ kính, kiến trúc truyền thống, hai bên cân đối, 3 cổng Gothic, trên có hoa thị như bánh xe. Đây là cấu trúc chung của các nhà thờ. Ấn tượng vẫn là kiến trúc Gothic và theo kiến trúc chung của các nhà thờ trên thế giới là có 2 tháp, giữa có mái nhọn, hoa thị, cửa Gothic. Nhà thờ không to nhưng quý vì thời kỳ đó chỉ xây dựng được nhà thờ tầm cỡ như này thôi. Giá trị nhà thờ là do người Việt Nam xây dựng.”
Tiểu Vương cung Thánh đường Phú Nhai là nơi tổ chức các ngày lễ Công giáo lớn trong năm như ngày 7/12 (cung hiến nhà thờ Phú Nhai), ngày 8/12 (lễ Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội của giáo xứ Phú Nhai), lễ Noel 24/12. Nhà thờ Phú Nhai không chỉ là một công trình tín ngưỡng, điểm tham quan du lịch của du khách thập phương mà còn là công trình nghiên cứu của các kiến trúc sư và các nhà nghiên cứu văn hóa.