Nghe âm thanh bài viết tại đây qua giọng đọc PTV Minh Nguyệt:
Với ca khúc “Kiều mệnh khúc” viết cho bộ phim “Kiều”, phần phối khí của nhạc sĩ Dương K, và phần nhạc nền phim phát triển cùng nhạc sĩ Lê Thanh Tâm, nhạc sĩ Huy Tuấn đã được trao Cánh Diều Vàng 2021 của Hội Điện ảnh Việt Nam dành cho “Âm nhạc xuất sắc nhất”.
“Kiều mệnh khúc” đã bước ra khỏi màn ảnh và trở thành một ca khúc được công chúng yêu thích. Nhưng còn có một câu chuyện đáng chú ý sau đó, về phần lời của ca khúc, mà người thực hiện chính là Mai Lâm – một nhạc sĩ tự do, một tác giả xa xứ được nhắc tới nhiều với những tản văn Từ xa Hà Nội.
Nói tới Mai Lâm, hiện đang sống tại Đức, quý thính giả của chúng tôi cũng đã được gặp gỡ ông đôi lần trên sóng. Với khiếu văn chương thuở nhỏ, sau này “mải chơi” rẽ sang trường nhạc, và lấy sự Chơi như lẽ sống đời mình, trước khi tạo dấu ấn trong lòng bạn đọc từ những tản văn Từ xa Hà Nội với lối kể chuyện rất riêng biệt, thì Mai Lâm cũng đã sáng tác hàng chục ca khúc về Hà Nội.
 Ca sĩ Bùi Lan Hương trong ca khúc Kiều mệnh khúc - Ảnh cắt từ clip. |
Mai Lâm là người sáng tác lời cho các ca khúc trong album Thiên đường của ban nhạc Anh em (của Mỹ Linh, Anh Quân, Huy Tuấn), và cũng đã phát hành các album Thiên đường, Hà Nội mùa thu sớm, Từ xa Hà Nội. Còn nhạc sĩ Huy Tuấn viết ca khúc chủ đề cho một số bộ phim như “Mỹ nhân kế”, “Lạc giới”…
Câu chuyện viết cho Kiều mệnh khúc được Mai Lâm kể lại, bắt đầu từ một cuộc gọi của nhạc sĩ Huy Tuấn: "Tuấn gọi bảo lần này làm về Kiều chú nhé. Tôi cũng hơi ngạc nhiên. Thế nhưng thường khi làm Tuấn hay có phần phối khí trước. Giai điệu phải có phối khí, tức là phần hòa âm theo. Cái đó rất quan trọng, bởi vì sẽ làm cho mình có độ liên tưởng. Hoà thanh có tác dụng như thế. Nhiều khi mình làm bài hát mà không có chủ đề sẵn, chỉ cần có giai điệu và hòa thanh thì mỗi người sẽ liên tưởng đến một cái khác nhau. Cái hay ở chỗ mình chọn chủ đề nào thích hợp với giai điệu đó, hòa thanh đó thì tác phẩm mới tạm gọi là thành công.
Khi nghe bản nhạc của Huy Tuấn gửi sang, tôi thấy thích. Thứ nhất nó có hơi hướng cổ trang. Thứ nhì, là phần phối ở đoạn kết có hơi đe dọa, giống như định mệnh. Nó mới ở hòa thanh chứ không phải mới ở giai điệu. Mình nghe và mình cũng thấy thích làm. Cái đó quan trọng lắm. Cũng có khi mình làm bài mình không thích, nhưng mà đã làm thì cố gắng cho dù không thích cũng phải trung bình trở lên. Nhưng bài này là bài tôi thích."
Nhạc sĩ Huy Tuấn sáng tác ca khúc “Kiều mệnh khúc” trước khi bộ phim “Kiều” được đạo diễn Mai Thu Huyền bấm máy. Nhà báo Phạm Tuấn thông tin về câu chuyện này trên tờ Nông nghiệp Việt Nam: “Việc sáng tác ca khúc “Kiều mệnh khúc” dựa trên giai điệu của âm nhạc dân tộc nhưng vẫn mang hơi thở đương đại làm toát lên vẻ đẹp cho một bộ phim cổ trang mà khán giả vẫn dễ cảm thụ và thưởng thức, là đề bài khó cho những người sản xuất âm nhạc.”
Và khi phần giai điệu, hòa thanh đã được hoàn thành, người cộng hưởng phần lời cho ca khúc chính là Mai Lâm. Khi được hỏi, ông nói, ca từ văn học không phải là điều khó với ông: "Viết lời bài hát đối với mình không khó. Quan trọng là có giai điệu đẹp, có phần hoà thanh thích hợp thì lời sẽ lập tức xuất hiện. Nhưng nói về bài này, ý mình thế này nhưng mà có thể Tuấn thích khác hoặc đội làm phim lại thích theo cách khác. Mình phải làm hướng như đơn đặt hàng của người ta, có thể tranh luận thế này hoặc thế kia mới hay - những cái đấy là va chạm thường xuyên của một người làm lời, nhưng đương nhiên, mình đóng vai trò phụ, thì nên chiều theo, cuối cùng thành bài như thế. Mà theo như tôi hiểu thì bài hát do cô Bùi Lan Hương hát thành công, một phần công lớn cũng là của cô ấy. Bài ấy có thể đứng là một ca khúc độc lập."
Người từng đọc Kiều sẽ nhận ra, thực ra lời bài hát đã được Mai Lâm “lảy Kiều” đấy thôi. Từ những câu thơ trác tuyệt của Nguyễn Du, Mai Lâm lảy ra những ca từ của Kiều mệnh khúc
Rồi vầng trăng xanh trên trời kia chia làm đôi
Dặm trường trăng soi theo người đi xa dần xa
Nửa soi gối chiếc mình ta
Rồi mùa đông qua xuân lại sang nắng lại trong
Dịu dàng cành hoa lê điểm tô thêm vài bông
Cỏ xanh ngát tận chân trời
"Làm một bộ phim về câu chuyện nổi tiếng như thế, thì khả năng sáng tác âm nhạc của Huy Tuấn có thể làm những bài rất lạ, rất hay về giai điệu. Mặc dù phim chỉ lấy đoạn cô Kiều yêu Thúc Sinh rồi bị Hoạn Thư đánh ghen, nhưng đã làm nhạc theo xu hướng cổ trang, lại có tính chất định mệnh, tính chất hơi đe dọa một chút trong nhịp trống cùng đánh - thì nhạc như dự báo, khiến người xem dự cảm cô ấy còn nhiều truân chuyên lắm. Tôi thấy tốt nhất nên dựa theo, làm theo những gì mà cụ Nguyễn Du đã viết. Những lời mình lấy hầu hết là thơ của cụ Nguyễn Du, mình chỉ có mỗi công sắp xếp." - Mai Lâm mỉm cười chia sẻ.
Viết văn, nhưng luôn khẳng định mình không phải là nhà văn theo đúng nghĩa của từ này. Sáng tác nhạc, nhưng tự nhận mình không là nhạc sĩ. Nhạc hay văn, chỉ là cách để Con Người Chơi Mai Lâm chia sẻ cái phần tâm tư ẩn giấu sâu kín sau dáng vẻ tay chơi lãng tử ngoài đời.
Đọc sâu, hiểu rộng, ham Chơi và "vung vãi" thời gian không tiếc nuối cho cái sự chơi đó, Mai Lâm vì thế cũng đồng thời là Người Thưởng ngoạn tri âm mà bất cứ tác giả nào cũng mong muốn.