Đến với Cao nguyên đá Đồng Văn (Hà Giang, nay là tỉnh Tuyên Quang), du khách được thưởng thức nhiều món ăn quen thuộc của bà con người Mông tại các phiên chợ vùng cao, như: mèn mén, thắng cố, bánh dày..., trong đó có món "Tẩu Chúa". Được làm từ đậu tương và rau cải, Tẩu Chúa hay còn gọi là đậu chua, từ bao đời nay đã trở thành món ăn đặc trưng của đồng bào Mông nơi đây.

Bà Hầu Thị Chấu, 70 tuổi, ở xã Thanh Vân, huyện Quản Bạ, Hà Giang, (nay là xã Nghĩa Thuận, tỉnh Tuyên Quang), cho biết từ khi còn nhỏ, bà đã thấy các bà, các mẹ nấu món Tẩu Chúa. Đến tận bây giờ, món ăn này vẫn không thể thiếu trong những bữa ăn của các gia đình đồng bào dân tộc Mông nơi đây: "Dân tộc Mông có món Tẩu Chúa rất ngon. Từ khi sinh ra, lớn lên, tôi đã thấy các cụ làm món ăn này. Từ ngày xưa, ai cũng biết nấu và nấu rất ngon. Các bà, các mẹ giờ cũng truyền lại cách nấu để con cháu người Mông ở đây ai cũng biết đến món ăn này.

Món “Tẩu Chúa” của người Mông trên Cao nguyên đá Đồng Văn. Ảnh: baocaobang.vn

Nguyên liệu chính của món Tẩu Chúa là đỗ tương. Đỗ tương sau khi được ngâm kỹ sẽ đem đi xay cùng nước để tạo thành một hỗn hợp đảm bảo độ mịn của nước đậu và giữ được hương vị tự nhiên. Sau đó, hỗn hợp nước đậu được đun lên, đến khi sôi, bà con cho thêm nước chua, một loại gia vị được lấy từ lá chua hái trên rừng. Nước chua này không chỉ giúp tăng vị chua nhẹ nhàng mà còn có tác dụng cô đặc nước đậu thành một loại cháo đậu sền sệt.

Điểm nhấn tiếp theo của Tẩu Chúa chính là rau cải mèo, một loại rau đặc sản của vùng cao Hà Giang. Rau cải mèo sau khi hái về, rửa thật sạch đem thái nhỏ cho vào cháo đậu khi sôi, tạo nên một sự kết hợp hoàn hảo giữa vị thơm của đậu và vị thanh mát của rau cải mèo.

Tẩu Chúa (bên phải) còn nước sền sệt thường được ăn kèm với mèn mén tạo nên sự thơm ngon khác biệt. Ảnh: Vàng Lan/VOV-Tây Bắc

Anh Cáy, dân tộc Mông, xã Mèo Vạc, tỉnh Tuyên Quang (trước đây là Thị trấn Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang), cho biết: "Trước khi ăn Tẩu Chúa phải thả rau cải trước, rồi mới cho nước canh rau chua vào sau. Nhưng phải chờ nồi nước sôi lên mới cho rau vào được."

Món ăn sau đó được nêm nếm gia vị vừa đủ, có thể ăn nhạt hay mặn tùy theo sở thích và thói quen của từng gia đình, sau cùng là cho thêm rau mùi để món Tẩu Chúa dậy mùi thơm ngon, kích thích vị giác người thưởng thức.

Anh Phạm Văn Thành, du khách Hà Nội đến tham quan Cao nguyên đá Đồng Văn, lần đầu được thưởng thức món Tẩu Chúa, chia sẻ: "Lần đầu tiên tôi đến Cao nguyên đá, đi chợ phiên và thưởng thức các món ăn bản địa, tôi thấy rất ngon. Ngoài mèn mén, thắng cố hay là rượu ngô...có một món ăn tôi vô cùng ấn tượng đó là tẩu chúa. Món ăn không cầu kỳ nhưng rất dễ ăn, thơm ngon thanh đạm và để lại cho người ăn một ấn tượng khó phai khi được thưởng thức nó."

Theo bà Hầu Thị Chấu, Tẩu Chúa đã trở thành một món ăn gắn liền với đời sống của người Mông ở Hà Giang. Vì thế, dù cuộc sống hiện đại, với nhiều đổi thay và du nhập thêm nhiều món ăn mới của các dân tộc khác, nhưng Tẩu Chúa vẫn được nhiều gia đình Mông gìn giữ như một đặc sản riêng có của dân tộc mình: "Tẩu Chúa không chỉ là một món ăn, mà còn là niềm tự hào, là hồn cốt của người Mông. Đã là người Mông phải biết món này và giữ gìn nó.  Tẩu Chúa không chỉ người Mông thích ăn mà các dân tộc khác khi được thưởng thức họ cũng rất thích ăn. Tôi luôn nhắc nhở và dạy lại cho con cháu để tiếp tục gìn giữ món ăn truyền thống có từ lâu đời này của người Mông".

Hiện nay, đời sống kinh tế của nhiều hộ gia đình dân tộc Mông ở Cao nguyên đá Đồng Văn đã được cải thiện, nhưng các món ăn chế biến từ đỗ tương vẫn là món ăn truyền thống, hấp dẫn. Đến với vùng đất nơi địa đầu cực Bắc của Tổ quốc, du khách đừng quên thưởng thức món Tẩu Chúa tại các phiên chợ để cảm nhận món ngon dân giã khó quên của đồng bào Mông nơi này.