Trong các gia đình người dân tộc Thái, hầu như nhà nào cũng có chiếc ninh đồng (hay còn gọi là mỏ nửng). Bà con người dân tộc Thái coi chiếc ninh như một vật dụng linh thiêng, nếu không có nó, gia đình không ăn nên làm ra.

Nghe âm thanh bài viết tại đây: 

Ninh là vật dụng rất đặc biệt, chứa đựng nhiều giá trị của gia đình người dân tộc Thái. Bởi vậy nó được người Thái rất quý trọng. Ninh có hình trụ, dạng phễu, thắt nhỏ ở giữa, loe ở phần đáy và phần miệng. Đáy ninh rộng 28 cm, miệng rộng 29 cm. Chiều cao của ninh từ đáy đến miệng là 33 cm. Phía miệng ninh có gắn hai quai đơn cao 5 cm. Ninh đồng có thế trang trí hoa văn là hai con thằn lằn ở dưới quai hoặc không. Về giá trị sử dụng, người Thái dùng ninh để đồ xôi, đồ rau hoặc đun cách thủy nhiều loại thứu ăn, phù hợp với tập quán ăn uống của họ.

Những chiếc ninh đồng để nấu cơm.

Ninh khi dùng đồ xôi đi kèm với một số dụng cụ đục bằng cây gỗ gọi là hay khảu. Khi dùng đồ rau thì đi kèm với một dụng cụ đục bằng tre bương gọi là hay môi. Ninh có tác dụng như là một nồi hơi cung cấp hơi nước nóng để làm chín gạo nếp hoặc thức ăn ở bên trên. Ông Lò Văn Thâng, ở phường Thanh Trường, thành phố Điện Biên Phủ, cho biết:  "Gia đình tôi sử dụng cái ninh này qua 3 thế hệ rồi, từ đời ông tôi, đến đời tôi nay đến con tôi. Người Thái quan niệm chủ nhà là phải có cái ninh, nếu phải di chuyển thì người ta phải mang theo vì cái ninh có thể sử dụng đun nấu hoặc luộc thay nồi được nhưng phần lớn là để xôi cơm.

Do ninh đồng có ý nghĩa quan trọng trong đời sống của người Thái nên được bà con lưu giữ từ đời nay qua đời khác. Bà con cũng ít khi cho mượn hoặc chia sẻ với người khác vì cho rằng trong ninh đồng có hồn thiêng của tổ tiên. Nếu phải di chuyển nhà đến nơi ở mới thì cái ninh sẽ là vật dụng đầu tiên được gia chủ mang theo.

Ông Lò Văn Thái ở bản Mái, xã Mường Sại, huyện Quỳnh Nhai, tỉnh Sơn La, cho biết: "Ninh đồng nhà nào cũng phải có, khi lên nhà mới thì chủ nhà phải xách lấy cái ninh trước, sau đó mới lấy cái khác. Làm nhà mới ra ở riêng thì nhà nào cũng phải có ninh, nếu không có thì không được. Bây giờ không có ninh đồng thì người ta sử dụng ninh nhôm, ninh nào cũng được. Thế hệ già như chúng tôi thì sử dụng ninh đồng."

Ninh có tác dụng như là một nồi hơi cung cấp hơi nước nóng để làm chín gạo nếp hoặc thức ăn ở bên trên.

Cũng theo phong tục người Thái, ninh đồng là của cải bố mẹ dành cho con cái. Nhưng khi ra ở riêng, chỉ con trai mới được gia đình sắm cho cái ninh, còn con gái thì được sắm đồ gia dụng khác. Khi con trai xây dựng gia đình ra ở riêng, bố mẹ thường sắm cho con một cái ninh đồng. Bà con sẽ nhờ ông mo hoặc người hiểu biết về đo đạc và biết cầu khấn để ninh đồng linh thiêng, gia đình sử dụng bền lâu, con cháu  làm ăn phát đạt. Khi đo, bà con thường dùng lạt mềm đo từ quai ninh bên nay sang quai ninh bên kia, sau đó đo từ đáy lên miệng ninh.

Từ đáy lên miệng ninh bao giờ cũng phải dài hơn từ quai này sang quai kia thì ninh mới tốt. Đo xong, bà con bẻ gập thành từng đốt bằng đốt ngón tay, mỗi đốt bẻ gập tương xứng với một câu cầu khấn, nếu bẻ đến câu cầu khấn mà không tốt, cái ninh đó sẽ bị loại vì không hợp với gia chủ này.

Ông Quàng Văn Lanh ở Bản Bó, phường Chiềng An, thành phố Sơn La, cho biết thêm: "Từ xa xưa người Thái, người con trai xây dựng gia đình phải có cái ninh, như làm nhà mới, khi gia đình có công có việc, thờ cúng tổ tiên đều không thể thiếu cái ninh, cái ninh dùng để xôi cơm trước. Lúc không dùng thì cất để trong gian thờ tổ tiên."

Chiếc ninh đồng không chỉ là đồ gia dụng mà còn có ý nghĩa tâm linh, nơi hồn thiêng của tổ tiên luôn dõi theo con cháu, mong con cháu luôn có cuộc sống an vui, no đủ. Vì thế, dù ngày nay ninh đồng khan hiếm dần, chỉ phổ biến những chiếc ninh nhôm trên thị trường, nhưng bà con người Thái vẫn trân trọng như ninh đồng – một vật dụng không thể thiếu trong đời sống của họ.