Hiện nay, sản phẩm từ nghề truyền thống chịu sự tác động mạnh mẽ của nền kinh tế thị trường và gặp nhiều khó khăn trong tiêu thụ, dẫn đến nguy cơ mai một. Do đó, Bình Dương đã và đang nỗ lực “thức tỉnh” làng nghề sau một thời gian dài “ngủ quên” bằng các việc làm thiết thực như:  xây dựng làng nghề tập trung, phát triển du lịch gắn với làng nghề truyền thống… vừa lưu giữ vừa phát huy giá trị văn hóa. 

Nghe âm thanh bài viết tại đây qua giọng đọc PTV Thành Tuấn:

Cối, chày, thớt của làng nghề Phú Long. -Nguồn: plo.vn

“Ai về chợ Thủ bán hũ, bán ve, bán bộ đồ chè, bán cối đâm tiêu....”, là một câu vè được người dân đất Thủ (nay là Bình Dương) truyền tai nhau từ đời này sang đời khác.

Câu vè gợi lại cho người nghe nhớ về một làng nghề truyền thống của Bình Dương, trong đó có nghề thớt cối chày Phú Long ở thành phố Thuận An. Nghề này gắn bó với người dân nơi đây xấp xỉ gần 1 thế kỷ. Thương hiệu Thớt cối chày Phú Long đã vươn xa ra thị trường các nước như Mỹ, Pháp, Hàn Quốc, Nhật Bản. Nổi tiếng một thời nhưng nghề này cũng đang đứng trước nguy cơ mai một.

Bà Lê Thị Hòa, chủ cơ sở sản xuất Phương Quang tâm sự, nối nghiệp cha nên gia đình quyết tâm lưu giữ, dù phải đối mặt với nhiều khó khăn: “Cái nghề này lúc phát triển mạnh, lúc thì trầm lắng, có khi hàng hóa bán đắt nhưng cũng có lúc do thị trường bão hòa nên không bán được. Gia đình đều là thợ thầy nên dù thăng trầm, lên xuống cũng không ngưng sản xuất.”

Theo thống kê, Bình Dương hiện có 32 làng nghề và 9 nghề truyền thống. Các làng nghề truyền thống nổi tiếng khác ở Bình Dương như: gốm, sơn mài, chạm khắc, đan lát… có từ lâu đời và gắn với đặc trưng từng địa phương. T

rong xu hướng phát triển theo cơ chế thị trường, nhiều làng nghề từng "vang bóng một thời" vẫn đang nỗ lực bắt kịp thị hiếu, giữ thị phần và sự quan tâm của người tiêu dùng.

Nghề sơn mài ở Tương Bình Hiệp đang có những chính sách bảo tồn và phát huy giá trị. - Nguồn: baobinhduong.vn

Để bảo tồn, phát huy các làng nghề và nghề truyền thống, Bình Dương đã đưa ra các giải pháp, trong đó có việc xây dựng làng nghề tập trung cho nghề sơn mài Tương Bình Hiệp. Làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp được quy hoạch xây dựng với diện tích hơn 54.000m2 và sẽ đưa vào hoạt động năm 2023, gồm: khu sản xuất tập trung, khu trưng bày sản phẩm, nhà thờ Tổ, cổng chào làng nghề... Nơi đây được kỳ vọng sẽ tạo đà cho nghề truyền thống đã được Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch công nhận Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.

Nghệ nhân ưu tú Lê Bá Linh tâm sự, trước những “sóng gió” của nghề sơn mài Tương Bình Hiệp, mọi người vui mừng khi Bình Dương quy hoạch một khu riêng biệt cho làng nghề. Cùng với chính quyền, những nghệ nhân nghề sơn mài Tương Bình Hiệp sẽ nỗ lực đào tạo đội ngũ kế thừa để nghề này không mai một: “Bình Dương là nơi cạnh tranh lao động rất lớn. Do đó, làm sao có những đội ngũ kế thừa là điều các nghệ nhân rất lo lắng để giữ gìn, phát triển nghề truyền thống mang đậm nét văn hóa dân tộc và rất lâu đời để người ta biết đến Bình Dương là có nghề sơn mài.”

Hai năm gần đây, Bình Dương chú trọng phát triển du lịch gắn với làng nghề truyền thống. Đây được xem là bước đi đúng đắn, không chỉ mở rộng thị trường, mở ra nhiều cơ hội để thúc đẩy việc phát triển sản xuất các sản phẩm làng nghề truyền thống mà quan trọng hơn là còn góp phần bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống trong mỗi làng nghề ở Bình Dương.

Ông Nguyễn Đức Minh, Giám đốc Trung tâm xúc tiến du lịch Bình Dương cho biết, ngành du lịch Bình Dương đang phối hợp với các địa phương, cơ sở sản xuất tại các làng nghề xây dựng tour du lịch làng nghề. Du khách sẽ tham gia vào quy trình sản xuất để hiểu hơn về cách làm, giá trị của từng sản phẩm.

Thông qua các hội chợ xúc tiến thương mại, trung tâm sẽ tiếp tục trưng bày giới thiệu sản phẩm làng nghề Bình Dương cho du khách, công chúng trong nước và quốc tế: “Hiện nay các tour du lịch làng nghề được công ty lữ hành kết nối tốt như đưa du khách thăm làng nghề sơn mài, gốm sứ, mây tre đan... Một trong các tour du lịch trải nghiệm làng nghề truyền thống hiệu quả nhất ở Bình Dương là đưa du khách ghé thăm đường chợ khạp (lu) ở lò lu Tương Bình Hiệp.”

Song song đó, Bình Dương chủ trương phát triển làng nghề gắn với bảo vệ môi trường. Những làng nghề ít gây ô nhiễm như đan lát mây tre ở thị xã Tân Uyên, chạm khắc gỗ ở thành phố Thủ Dầu Một vẫn cho sản xuất, kinh doanh ở hộ gia đình. Còn làng nghề có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường như gốm sứ, heo đất… thì một số khâu sản xuất phải di dời khỏi khu dân cư. Hướng tới, các địa phương ở Bình Dương có nghề truyền thống sẽ quy hoạch thành những khu riêng biệt để giải quyết "bài toán" ô nhiễm ở làng nghề. 

Có thể thấy, trước những tác động của kinh tế thị trường, Bình Dương đã nỗ lực “đánh thức” làng nghề truyền thống để bắt kịp với xu thế. Việc làm này không chỉ lưu giữ giá trị văn hóa mà còn góp phần phát triển kinh tế-xã hội địa phương.