Trong báo cáo thường niên công bố hôm 14/07, Liên hiệp quốc (LHQ) cho biết rất nhiều mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) trong Nghị trình 2030 đang gặp thách thức to lớn, đòi hỏi những hành động khẩn cấp, quyết liệt của các quốc gia và cộng đồng quốc tế.

Báo cáo về tiến bộ trong việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) được LHQ công bố trong khuôn khổ Diễn đàn chính trị cấp cao về Phát triển bền vững (HLPF), khai mạc hôm 14/07 tại trụ sở LHQ ở New York (Mỹ). Đây cũng là báo cáo thường niên thứ 10 của LHQ kể từ khi 17 SDGs được đưa vào Nghị trình 2030 của tổ chức này vào năm 2015.

Bức tranh tương phản

Trong báo cáo thường niên năm nay, LHQ nhấn mạnh 10 năm sau khi các SDGs được đưa vào Nghị trình chuyển đổi 2030, có khoảng 35% trong tổng số 17 SDGs đang được thực thi một cách đúng hướng và đạt được những tiến bộ nhất định. Đáng chú ý, sự tiến bộ này được ghi nhận trong một số SDGs có vai trò cực kỳ quan trọng đối với sự phát triển kinh tế-xã hội của các quốc gia. Cụ thể, tỷ lệ nghèo cùng cực đã giảm; tỷ lệ trẻ sơ sinh và phụ nữ tử vong giảm mạnh; tỷ lệ trẻ em gái được tiếp cận với giáo dục phổ quát, cũng như tỷ lệ tiếp cận với giáo dục của dân chúng các nước, đều tăng đáng kể. Theo Tổng thư ký (TTK) LHQ, ông Antonio Guterres, đây là những thành quả mà cộng đồng quốc tế không thể đạt được trong nhiều thập kỷ trước khi các SDGs ra đời và nhận được cam kết thực thi vào năm 2015.

Tuy nhiên, bên cạnh một số tiến bộ đạt được, báo cáo của LHQ cũng chỉ ra rất nhiều thách thức trong lộ trình hoàn tất các SDGs vào năm 2030. Theo đó, gần một nửa số SDGs đạt tiến bộ rất chậm và 18% số SDGs ghi nhận sự thụt lùi. Ông Li Junhua, Phó TTK LHQ phụ trách các vấn đề kinh tế và xã hội, cho biết các thách thức lớn xuất hiện trong tất cả các lĩnh vực, từ dân sinh đến môi trường và an ninh toàn cầu: “Hơn 800 triệu người vẫn đang mắc kẹt trong tình trạng nghèo cùng cực. Tỷ lệ carbon dioxide đạt mức cao nhất trong hơn 2 triệu năm qua, trong đó 2024 là năm nóng nhất từng được ghi nhận. Hòa bình và an ninh bị xói mòn đáng kể, với hơn 120 triệu người buộc phải bỏ nhà cửa đi lánh nạn, cao gấp đôi con số năm 2015.”

Theo các quan chức LHQ, nguy cơ chệch hướng các SDGs đã xuất hiện từ đại dịch Covid-19 và trở nên trầm trọng hơn trong vài năm qua bởi sự gia tăng bất ổn địa chính trị dẫn đến các cuộc xung đột trên thế giới. Tình trạng này tác động mạnh nhất đến một trong những đối tượng yếu thế nhất trong xã hội là trẻ em, khi thống kê được LHQ công bố hồi cuối tháng 6 vừa qua cho thấy tỷ lệ trẻ em bị xâm hại và sát hại trong các cuộc xung đột trong năm ngoái ở mức cao nhất trong hơn 2 thập kỷ qua, với hơn 41.000 vụ việc, tăng 25% so với năm 2023. Bên cạnh đó, các tác động của biến đổi khí hậu cũng ngày càng nghiêm trọng hơn, vượt xa các dự đoán trước đó của các cơ quan LHQ, trong đó mục tiêu giữ Trái Đất không tăng quá 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp vào cuối thế kỷ này được xem là đã “ngoài tầm với” ngay từ năm 2024. Phó TTK LHQ, bà Amina Mohammed, thừa nhận: “Chúng tôi đang chịu sức ép lớn bởi sự thật là sự kỳ vọng của người dân ở mức rất cao. Niềm tin đang bị xói mòn và trong khi chúng tôi đang nỗ lực để thực hiện các lời hứa trong Nghị trình 2030 thì các cuộc khủng hoảng đang trầm trọng hơn ở mọi nơi”.

6 lĩnh vực ưu tiên

Nhằm ngăn nguy cơ các SDGs chệch hướng, thậm chí tụt lùi, báo cáo thường niên của LHQ kêu gọi các quốc gia và tổ chức hành động quyết liệt, tập trung vào 6 lĩnh vực ưu tiên, gồm: hệ thống lương thực; tiếp cận năng lượng; chuyển đổi số; giáo dục; việc làm và an sinh xã hội; hành động khí hậu và đa dạng sinh học. Theo TTK LHQ, ông Antonio Guterres, thế giới đang trong một tình huống phát triển toàn cầu khẩn cấp và 6 lĩnh vực ưu tiên trên có thể tạo ra các tác động mang tính chuyển đổi đối với nhiều lĩnh vực khác. Bên cạnh đó, người đứng đầu LHQ cũng kêu gọi các chính phủ và các đối tác nhanh chóng thực thi Khung hành động Medellin, lộ trình được LHQ thông qua năm ngoái tại Diễn đàn Dữ liệu thế giới nhằm tăng cường các hệ thống dữ liệu then chốt phục vụ cho việc hoạch định và phản ứng chính sách.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng một trong những thách thức lớn nhất mà LHQ và các định chế tài chính quốc tế cần xử lý trong ngắn hạn là vấn đề tài chính, bao gồm việc tài trợ cho các dự án SDGs ở các quốc gia và giảm nhẹ gánh nặng nợ công cho các nước đang phát triển. Theo bà Rebeca Grynspan, TTK Hội nghị LHQ về thương mại và phát triển (UNCTAD), gánh nặng nợ công đang vắt kiệt nguồn lực của nhiều quốc gia đang phát triển, khiến các nước này không đủ sức theo đuổi nhiều SDGs và người dân bị ảnh hưởng trực tiếp. Theo người đứng đầu UNCTAD, khoảng 3,4 tỷ người trên thế giới đang sinh sống tại các quốc gia phải chi số tiền trả nợ nhiều hơn số tiền đầu tư cho y tế hay giáo dục và tình hình đang ngày càng xấu hơn: “Trong năm ngoái, các nước đang phát triển phải trả 847 tỷ USD tiền nợ và năm nay là 921 tỷ USD. Cũng trong năm ngoái, mục tiêu tài chính để hoàn tất các SDGs là gần 4 ngàn tỷ USD nhưng năm nay con số sẽ vượt qua mốc 4 ngàn tỷ USD này. Không chỉ các con số tệ hơn mà sự phát triển đang tụt lùi”.

Ngoài vấn đề tài chính, các chuyên gia cũng chỉ ra yêu cầu cần tìm ra các cách thức mới trong việc thực hiện các SDGs, như đẩy mạnh các hình thức đối tác công tư (PPP) hay thúc đẩy các ứng dụng của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (STI), trong bối cảnh bùng nổ công nghệ như hiện nay. Tuy nhiên, để STI có vai trò lớn hơn, LHQ cũng nhấn mạnh đến việc cần phải đảm bảo sự tiếp cận công bằng và thu hẹp cách biệt công nghệ giữa các quốc gia, qua đó mới có thể tạo nên các tiến bộ mang tính bao trùm.